Na koniec serii „Najsławniejsze kamienie” – szafiry. Szafir jest odmianą korundu (jak rubin), zabarwioną najczęściej na niebiesko przez domieszki żelaza i tytanu. Nazwą „szafir” określa się też odmiany korundu o innych barwach, znane są także szafiry dwubarwne. Tylko odmiana czerwona ma osobną nazwę, ale o rubinie już było. Słowo „szafir” pochodzi prawdopodobnie od hebrajskiego nazwy tego kamienia, sappir. W starożytnej Grecji określano nią pierwotnie lapis lazuli. Co ciekawe, syntetyczne szafiry stosuje się dziś jako podłoża dla półprzewodników. Wśród najsłynniejszych dziś szafirów najwięcej jest kamieni wykazujących efekt gwiazdy.
- [zdjęcia z różnych stron internetowych, Wikipedii]
- Ilustracja wiodąca (surowe szafiry) Photo 35944232 © Ingemar Magnusson – Dreamstime.com
1) The Star of Adam, czyli Gwiazda Adama, to owalny błękitny szafir o szlifie kaboszonowym (tak zwykle szlifuje się kamienie wykazujące efekt gwiazdy lub kociego oka), największy szafir gwiaździsty świata. Waży ponad 1400 karatów (281 g), a jego wartość szacuje się na od 100 do 300 milionów dolarów. Znaleziono go w 2015 roku w mieście Ratnapura na Sri Lance. Miejscowość ta jest tradycyjnym ośrodkiem handlu drogimi kamieniami, a jej nazwa oznacza „miasto klejnotów”.
1a) Nazwa Gwiazdy Adama, nadana przez pierwszego właściciela, pochodzi od biblijnego Adama i wywodzi się od muzułmańskiego przekonania, że po opuszczeniu raju Adam przybył na Sri Lankę i mieszkał na jednym z tamtejszych szczytów, nazywanym Górą Adama (wys. 2243 m npm). Jest to związane z tradycją, że Eden znajdował się właśnie na Sri Lance (aczkolwiek ta sama tradycja mówi, że Adam miał 30 stóp wzrostu, co jakby niezbyt korzystnie wpływa na jej wiarygodność).
.
2) Przed odkryciem Gwiazdy Adama największym szafirem gwiaździstym świata była Czarna Gwiazda Queenslandu, zgodnie z nazwą – czarny szafir pochodzący z Australii. Kamień ten waży 733 karaty (prawie 147 g) i został podobno znaleziony w latach 30. XX wieku przez 12-letniego Roya Spencera na polach kamienionośnych w pobliżu miasta Anakie. Oczywiście kamień nieoszlifowany nie był zbyt ładny, więc ojciec znalazcy uznał, że nie ma wielkiej wartości i używał go do przytrzymywania drzwi, by się nie zamknęły.
2a) W 1947 roku Spencer sprzedał go jubilerowi Harry’emu Kazanjianowi za 18 tysięcy dolarów. Kazanjian zeszlifował z niego ponad 400 karatów, by odsłonić widok gwiazdy. Przez długi czas rodzina jubilera opierała się propozycjom sprzedaży i jedynie wypożyczyła go Smithsonian Institution. Na początku bieżącego wieku doszło do pewnej afery w związku z kolejną próbą kupna tego kamienia i obecnie znajduje się on w rękach prywatnego anonimowego właściciela. 25 lat temu jego wartość oszacowano na co najmniej 90 milionów dolarów.
.
3) Gwiazda Indii jest szafirem gwiaździstym o wadze 563 karaty (prawie 113 g) o szlifie kaboszonowym. Jest to najpiękniejszy szafir gwiaździsty na świecie, bez skaz, regularny i – co unikalne – wykazujący wzór gwiazdy po obu stronach. Liczy sobie 2 miliardy lat, a pochodzi ze Sri Lanki. Lekko mleczne zabarwienie tego kamienia wywołane jest domieszką rutylu. Obecnie znajduje się on w Amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku.
3a) Gwiazda Indii została pozyskana podczas paryskiej Wystawy Światowej w 1900 roku przez znanego nam już George’a Kunza (tego od kuncytu) Dla słynnego amerykańskiego finansisty J.P.Morgana, który później przekazał swoją kolekcję wspomnianemu muzeum. W 1964 roku Gwiazda Indii wraz z kilkoma innymi klejnotami została ukradziona przez złodziei, którzy otworzyli za dnia okno toalety i wrócili tamtędy w nocy. Co prawda Gwiazda Indii była zabezpieczona alarmem, ale jego bateria była wyczerpana… Na szczęście w rok później jeden ze złodziei poszedł na układ z policją i wskazał skrytkę na dworcu autobusowym w Miami, w której ukryta była większość ukradzionych kamieni, w tym Gwiazda Indii.
.
4) Ostatni na dziś gwiaździsty kaboszon to Gwiazda Bombaju, fioletowoniebieski szmaragd ze Sri Lanki, o wadze 182 karaty (36,4 g). Kamień ten został zakupiony przez Douglasa Fairbanksa, który podarował go swojej żonie, również gwieździe filmu niemego, Mary Pickford (na marginesie, Pickford, wraz z Fairbanksem, Chaplinem i D.W.Griffithem jest współzałożycielką powstałej sto lat wytwórni filmowej United Artists). Pickford zapisała w spadku Gwiazdę Bombaju Smithsonian Institution. Nazwę związaną z tym klejnotem, „Bombay Sapphire”, nosi jeden z brytyjskich gatunków ginu.
.
5) Logan to nieskazitelny szafir ze Sri Lanki, o wadze 423 karaty (84,6 g) i rozmiarach jajka. Jego nazwa pochodzi od nazwiska Polly Logan, która w 1960 roku podarowała go Smithsonian Institution. Jest oszlifowany fasetowo i wprawiony w broszę, w której otacza go 20 małych brylantów.
.
6) Szafirowy naszyjnik Bismarck to platynowy naszyjnik Cartiera, wysadzany brylantami, z dużym birmańskim szafirem o szlifie płaskim (waga ok. 99 karatów, 20 g). Nazwa naszyjnika pochodzi od hrabiny Mony von Bismarck, która nabyła szafir na Sri Lance w 1926 podczas swojego miesiąca miodowego, a w 1967 roku podarowała naszyjnik – zgadnijcie – no tak, Smithsonian Institution.
.
7) Szafir Królowa Maria Rumuńska należy do klejnotów koronnych Marii Koburg, królowej Rumunii w latach 1914-27. Jest wprawiony w naszyjnik i waży 478 karatów (niecałe 96 g). Został zakupiony dla żony przez króla Ferdynanda w 1921 roku za 1 milion 375 tys. franków.
.
8) Szafir Stuartów to owalny, 104-karatowy (21 g) kamień o wymiarach 38 na 25 mm. Nie wiadomo dokładnie, skąd pochodzi, pierwsze pewne przekazy mówią, że należał do króla Jakuba II (powszechnie znienawidzonego i zdetronizowanego przez „Wspaniałą Rewolucję” w 1688 roku, która wprowadziła na tron brytyjski Wilhelma III Orańskiego). Pierwotnie znajdował się na przedzie brytyjskiej korony państwowej, ale w 1909 roku został przeniesiony na jej tył, by zrobić miejsce dla Cullinana II. Wraz z innymi brytyjskimi klejnotami koronnymi można go dziś podziwiać w twierdzy Tower.