Pirargiryt (ang. pyrargyrite) jest mieszanym siarczkiem antymonu i srebra, o wzorze Ag₃SbS₃. Ma zabarwienie ciemnoczerwone, czasem wygląda nawet jakby był czarny (na zdjęciach mikroskopowych lepiej widać tę czerwień). Na rynku dostępne są też duże, klarowne, soczyście czerwone kryształy, będące jednak raczej produktem hodowli laboratoryjnej. Twardość 2,5, gęstość 5,8 g/cm³. Nazwa pochodzi od greckich słów pyr i argyros, oznaczających odpowiednio „ogień” i „srebro”, co odnosi się do jego barwy i obecności srebra. Można powiedzieć, że jest to „ogniste srebro”.
Minerał ten należy do grupy prustytu (wzór Ag₃AsS₃, czyli arsen As zamiast antymonu Sb) i jest dimorfem pirostilpnitu (ależ nazwa). Dimorf to substancja występująca w dwóch postaciach krystalicznych, czyli mająca jakby dwa różne minerały, ale zachowująca ten sam wzór chemiczny. Pirargiryt jest minerałem dość często występującym, znaleziono go na wszystkich kontynentach poza Antarktydą (w Polsce tradycyjnie na Dolnym Śląsku, na terenie Rudawskiego Parku Krajobrazowego i w okolicy Piechowic; jedną z bardziej egzotycznych lokalizacji jest pole złotonośne Vatukoula na Fiji).
Pirargiryt ma bardzo wysokie wartości współczynnika załamania światła (ponad 3) i dwójłomności (jest to, przypomnę, zdolność kryształu do rozszczepiania światła na dwie wiązki). Wykazuje też wyraźny pleochroizm, czyli ma różne zabarwienie w zależności od kierunku polaryzacji światła, które go oświetla. Niektóre egzemplarze mają iryzującą (tęczową) warstewkę na powierzchni.
Obecność srebra powoduje, że pirargiryt jest fotochromiczny, tzn. ciemnieje i traci przezroczystość pod wpływem światła. Z tego powodu, a także w związku z tym, że występuje przeważnie w postaci drobnokrystalicznej, bardzo rzadko się szlifuje, jeśli już, to w kaboszony. Oszlifowany pirargiryt i tak nie jest stosowany w jubilerstwie z uwagi na małą twardość.
Minerał ten wykorzystuje się natomiast jako ważną rudę srebra, zwłaszcza w Meksyku, Chile i USA. Powstaje on jako pseudomorf ze złóż srebra rodzimego, które co prawda jest metalem szlachetnym, ale mniej odpornym na działanie czynników zewnętrznych niż złoto czy platyna. Pirargiryt ulega różnym przemianom w wyniku ogrzewania: ogrzewany sam wydziela wyraźny zapach ditlenku siarki, ogrzewany na węglu aktywnym pokrywa się białym nalotem tritlenku antymonu, a w obecności dodatkowo węglanu sodu redukuje się do metalicznego srebra.
Pirargiryt jest jednym z surowców w internetowej grze Exodus 3000, rozgrywającej się w roku trzytysięcznym na Marsie. Jest to zdaje się jakaś tekstowa karcianka i ponoć można w niej zarobić prawdziwe pieniądze.
[zdjęcia za pośrednictwem strony mindat.org, autorzy: Michael Förch, Peter Haas, Norman King, Rob Lavinsky & irocks.com, Stephan Wolfsried, Robert Vaňo, TB, Fabian Müller, 2 × anon; ostatnie zdjęcie – Mineral Masterpieces]
