298. Pirostilpnit

Pirostilpnit (ang. pyrostilpnite) to kolejny połamaniec językowy należący do grupy prustytu, dimorf pirargirytu. Wzór Ag₃SbS₃, czyli jest to tritioantymonian(III) srebra(I). Twardość 2, gęstość prawie 6 g/cm³ z uwagi na obecność ciężkich pierwiastków, zwłaszcza srebra. Na oko dość trudny do odróżnienia od pirargirytu, zabarwienie czerwone lub brązowoczerwone, silny połysk. Od tych właściwości wzięła się nazwa, pierwotnie po niemiecku Feuerblende (co można tłumaczyć jako „oślepiający ogień”), później przetłumaczona na grekę, gdzie jest złożeniem słów pyr „ogień” i stilpnos „jaskrawy, lśniący”.

Jest to rzadki minerał, aczkolwiek znaleziono go na wszystkich kontynentach poza Antarktydą – głównie w Niemczech i USA. Występuje w niskotemperaturowych żyłach hydrotermalnych. Długość większości kryształów nie przekracza 1 milimetra, choć trafiają się egzemplarze mierzące do 10 mm. Wykazuje duży współczynnik załamania światła (co jest jedną z przyczyn silnego połysku) i dwójłomność. W świetle odbitym jest szary, ponadto ciemnieje pod działaniem światła słonecznego.

Pirostilpnit rozkłada się w temperaturze powyżej 192±5°C. Przy ogrzewaniu przy dostępie tlenu wydziela opary siarki i przechodzi w biały sublimujący tlenek antymonu(III). Stopiony w płomieniu palnika daje srebrną perełkę. Rozkłada się pod wpływem kwasu siarkowego(VI) z wytrącaniem siarki i Sb₂O₃.

Został odkryty w początkach formalnej mineralogii; po raz pierwszy opisał go w 1827 roku jeden z pionierów tej dziedziny, Niemiec August Breithaupt. Breithaupt jest znany jako odkrywca zjawiska paragenezy minerałów, czyli tego że pewne grupy minerałów często współwystępują ze sobą, gdyż powstają (równocześnie lub kolejno) z tej samej matrycy skalnej. Ułatwia to określenie warunków, w jakich powstawały, a w górnictwie ma duże praktyczne znaczenie, gdyż znalezienie jakiegoś pospolitego minerału pozwala przypuszczać, że wraz z nim będą występować rzadsze, które mu zwykle towarzyszą. Przykładowo minerałom cyny często towarzyszą minerały dużo rzadszych pierwiastków: germanu, molibdenu, wolframu.

W XIX wieku pirostilpnit był traktowany jako ruda srebra i większość jego złóż w Niemczech wykorzystano do otrzymywania tego metalu. Przez to prędko stał się rzadkością i już pod koniec XIX wieku jego egzemplarze osiągały bardzo wysokie ceny. Np. w 1882 roku pewien 5-milimetrowy okaz znajdujący się w Akademii Górniczej Clausthal kosztował 1000 marek, co było wtedy ceną zupełnie kosmiczną.

[zdjęcia za pośrednictwem strony mindat.org, autorzy: Christian Rewitzer, jp barral, Michael Förch (4×), Carsten Slotta/MinTreasure.com, Edgar Müller, Joy Desor, Bohuslav Bures]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *