Wupatkit (ang. wupatkiite) można niewątpliwie zaklasyfikować do grupy minerałów o dziwnych nazwach. W tym przypadku pochodzi ona od indiańskiej osady Wupatki, zbudowanej dawno temu przez starożytnych Indian Pueblo w Arizonie. I właśnie w pobliżu liczących osiemset lat ruin jednego z pueblo odkryto ten minerał.
Słowo „wupatki” oznacza „długi ciosany dom” w języku Indian Hopi, którzy zamieszkują dziś te okolice. Pueblo Wupatki, które było użytkowane do końca pierwszej ćwierci XIII wieku i miało 100-200 mieszkańców, jest zbudowane z płyt miejscowego piaskowca. Liczyło 100 pomieszczeń plus wspólna sala, miało też boisko do gry w piłkę, podobne do azteckich.
Wupatkit jest niezwykle rzadkim minerałem o składzie (Co,Mg,Ni)Al₂(SO₄)₄·22H₂O. Znaleziono go dotąd w zaledwie sześciu miejscach na świecie: w okolicy miasteczka Cloncurry w Queenslandzie (Australia), w pobliżu wulkanu Irazú w Kostaryce, w okolicy Nikozji na Cyprze, w jednym z kamieniołomów w okręgu orenburskim w Rosji oraz w trzech punktach na północ od miasta Flagstaff w Arizonie.
Jest to minerał z grupy halotrychitu, o którym już swego czasu pisałem. Halotrychit jest o wiele bardziej rozpowszechniony i jako kation dwudodatni zawiera żelazo(II), natomiast w przypadku wupatkitu mamy dopełniające się wzajemnie kationy kobaltu, magnezu i niklu. Proporcja tych metali decyduje o zabarwieniu minerału: gdy przeważa kobalt, mamy róż, gdy nikiel – zabarwienie jest zielononiebieskie, a gdy magnez – minerał jest bezbarwny.
Wupatkit jest niezwykle miękki (1,5-2) i lekki (gęstość 1,9 g/cm³). Podobnie jak halotrychit (którego nazwa oznacza „włochata sól”), krystalizuje najczęściej w formie długich, wiotkich włókien przypominających włosy. Ale może też tworzyć formy kuliste.
Łatwo rozpuszcza się w wodzie. Jest też łatwo topliwy i po stopieniu daje różową, syropowatą ciecz, która po odparowaniu wody przechodzi w błękitny „żużel”. Wynika to z właściwości związków kobaltu, które są różowe w postaci uwodnionej, a w bezwodnej – niebieskie.
[zdjęcia za pośrednictwem strony mindat.org, autorzy: Vic Cloete, Pat Sutton, Gianfranco Ciccolini, Stephan Wolfsried, Judy Rowe, Rob Lavinsky & MineralAuctions.com × 2, James Melville, Rolf Luetcke; ostatnie – Dakota Matrix Minerals; zdjęcie puebla Wupatki – Erik Vercammen]
