Strengit to uwodniony fosforan(V) żelaza(III), FePO₄·2H₂O, analog waryscytu, który jest fosforanem glinu. Najczęściej przybiera barwę różnych odcieni różu i karminu, ale bywa też bezbarwny lub zielony (gdy zawiera mniej żelaza, które może być zastępowane jonami glinu). Twardość 3,5-4, gęstość ok. 2,9 g/cm³. Nazwę otrzymał na cześć Johanna Augusta Strenga, XIX-wiecznego niemieckiego mineraloga, asystenta Bunsena w Heidelbergu i wynalazcy nowatorskich metod miareczkowania.
Strengit powstaje jako minerał wtórny, najczęściej w złożach rud żelaza lub innych minerałów tego metalu. Co ciekawe, można go napotkać w jaskiniach zamieszkanych przez nietoperze, w których powstaje dzięki temu, że guano tych ssaków jest bogate w fosfor. Jest dość rzadkim minerałem, aczkolwiek mindat.com podaje prawie trzysta lokalizacji na całym świecie. W Polsce go jeszcze nie znaleziono, bo, jak wiemy, słabo u nas z rudami żelaza.
Strengit jest rozpuszczalny w wodzie o odczynie kwasowym oraz w warunkach redukujących, w których jony Fe³⁺ przechodzą w Fe²⁺. Rozpuszczalność związków żelaza(II) w wodzie jest o wiele większa niż związków żelaza(III), co jest związane z kwestią powstawania złóż rud żelaza, tzw. złóż wstęgowych. Jak pisałem przy okazji hematytu, w pierwotnym oceanie panowały warunki redukujące, ponieważ środowisko Ziemi nie zawierało wtedy – w prekambrze, 3 miliardy lat temu – wolnego tlenu. I w wodach tego oceanu rozpuszczone były znaczne ilości związków żelaza na II stopniu utlenienia, trwałym przy braku tlenu. Pojawienie się organizmów fotosyntetyzujących, wydzielających wolny tlen do otoczenia, spowodowało utlenianie Fe(II) do Fe(III) i wytrącanie się trudno rozpuszczalnych związków żelaza(III), głównie w postaci tlenków o różnym stopniu uwodnienia. Zatem spora część złóż rud żelaza ma takie właśnie starożytne pochodzenie! Podobne zjawisko można zaobserwować w laboratorium – zielone roztwory związków żelaza(II), zwłaszcza przechowywane w niedokładnie zamkniętych butelkach, utleniają się pod wpływem powietrza, co skutkuje wytrąceniem rdzawo zabarwionych osadów.
Jako ciekawostkę można jeszcze dodać, że słabą rozpuszczalność fosforanu(V) żelaza(III) wykorzystuje się do zwalczania eutrofizacji. Eutrofizacja jest niekorzystnym zjawiskiem zachodzącym w zbiornikach wodnych, do których trafia za dużo związków azotu i fosforu (np. jako nawozy sztuczne spłukane z pól przez deszcze albo wskutek emisji ścieków organicznych do środowiska). Substancje te silnie stymulują rozwój glonów, to zaś powoduje nadmierne zużycie rozpuszczonego w wodzie tlenu, co prowadzi do śmierci zwierząt wodnych. Dodawanie roztworów rozpuszczalnych soli żelaza(III) powoduje związanie i wytrącenie FePO₄, przez co zmniejsza się ilość fosforu dostępnego dla glonów.
[zdjęcia za pośrednictwem strony mindat.org, autorzy: Elmar Lackner, Christian Rewitzer, Kristalle and Crys, Stephan Wolfsried, Jorge Moreira Alvez, athos locatelli & minservice.com, Rui Nunez, Henry Barwood]
