227. Mordenit

Mordenit jest minerałem glinokrzemianowym o skomplikowanym wzorze (Na₂,Ca,K₂)₄(Al₈Si₄₀)O₉₆·28H₂O, czyli zawiera jako kation sód, wapń i/lub potas. Twardość 3-4, gęstość ok. 2,15 g/cm³. Krystalizuje w postaci długich wąskich igiełek, które czasem tworzą nasze ulubione „puchate” skupiska. Należy do grupy zeolitów, a jego nazwa pochodzi od lokalizacji charakterystycznej, miejscowości Morden w Nowej Szkocji (Kanada). Najczęściej jest bezbarwny (czyli wygląda jakby był biały), czasem żółtawy lub różowy. Często występuje w skałach wulkanicznych, takich jak bazalt, andezyt, riolit.

Mordenit należy do sześciu najbardziej rozpowszechnionych zeolitów i jest często wykorzystywany przemysłowo. Służy za katalizator w petrochemii, jako materiał absorpcyjny przy usuwaniu zanieczyszczeń ze środowiska (np. przy wycieku ropy, paliw, ścieków pochodzenia zwierzęcego). Jest też stosowany jako sito molekularne (porowaty materiał pochłaniający bardzo selektywnie różne substancje, ponieważ zawarte w nim pory „pasują” rozmiarami do określonych cząsteczek chemicznych), do oczyszczania mieszanin gazowych, np. spalin, i produkcji tlenu o wysokiej czystości. Słowem – jest zbyt prozaiczny, by magicy od kamieni się do niego zniżali.

Dlatego zamiast magii kamieni – kilka słów o potasie, który jest jednym z głównych składników mordenitu. Potas jest ważnym metalem z grupy litowców, cięższym (i bardziej reaktywnym) kuzynem sodu. Wymaga przechowywania w nafcie, z wodą reaguje wybuchowo, a przy tym jest na tyle miękki, że daje się kroić nożem (łatwiej niż sód). Na świeżym przekroju jest jasnofioletowy, ale ogólnie wygląda jak typowy srebrzysty metal. Barwi płomień na fioletowo i jest bardzo lekkim metalem (tylko lit ma mniejszą gęstość). A dlaczego jest taki ważny? Ponieważ pełni wiele istotnych funkcji w organizmie człowieka, np. odpowiada za przewodzenie impulsów nerwowych. Niedobór potasu prowadzi do różnych zaburzeń pracy serca – na szczęście można go łatwo uzupełnić, gdyż występuje w świeżych warzywach i owocach, zwłaszcza w bananach. Intensywne rolnictwo wymaga nawożenia gleby związkami potasu, prócz tego wykorzystujemy tzw. mydła potasowe. Nazwa potasu pochodzi od słowa potaż, wiążącego się z pierwszą metodą otrzymywania mydeł z popiołu zielonych części roślin; nazwa łacińska kalium wzięła się od arabskiego słowa alkali oznaczającego właśnie taki popiół. We Wszechświecie potas powstaje w wyniku nukleosyntezy zachodzącej podczas wybuchów supernowych typu II, czyli takich, które stanowią końcowy etap rozwoju bardzo masywnych gwiazd (co najmniej 9-krotnie cięższych od Słońca).

[zdjęcia za pośrednictwem strony mindat.org, autorzy: Tony Peterson, Michael C. Roarke, Volker Betz, Matteo Chinellato, Douglas Merson, Judy Rowe, ishi-do, RJM, Domenico Preite, Cindy Hasler]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *