15. Korund

Dzisiaj będzie o wiceliderze skali twardości Mohsa – o korundzie. Jest to krystaliczna odmiana tlenku glinu Al₂O3, który zwykle zawiera jakieś barwiące domieszki metali. I właśnie dwie z nich zmieniają korund w bardzo znane kamienie szlachetne: rubin (zawiera chrom) i szafir (ten najpopularniejszy, niebieski, zawiera żelazo i tytan). Dziewiątka w skali Mohsa, czyli jedyną znaną twardszą substancją naturalną jest diament. Korund przewyższa jednak diament trwałością chemiczną – o ile diament można spalić (w końcu to węgiel; wykonywano takie doświadczenia), to korund jest zbudowany z jednego z najtrwalszych związków chemicznych. Tlenek glinu jest tak trwały, że sproszkowany metaliczny glin podgrzany do odpowiedniej temperatury odbiera tlen tlenkowi każdego innego pierwiastka – jest to wykorzystywane do otrzymywania szczególnie aktywnych metali (ta metoda nazywa się aluminotermia). Poza tym pył glinowy jest składnikiem termitów, mieszanin wykorzystywanych m.in. w bombach zapalających. Ale wróćmy do naszych kryształów. Dzięki twardości korundu istnieje dość prosty sposób rozpoznawania podróbek – prawdziwy rubin i prawdziwy szafir rysują szkło, natomiast imitacje, często wykonane ze szkła, szkła oczywiście nie rysują. Ale odradzam przeprowadzanie własnych prób, bo pod zbyt dużym naciskiem można jednak uszkodzić nawet prawdziwy kamień w biżuterii. Korund jest minerałem znanym od starożytności, jego aktualna nazwa (nadana w 1725 roku) pochodzi od sanskryckiego kuruvindum, słowa oznaczającego „rubin”. Jedną ze starszych nazw jest adamant, co może być znane miłośnikom gier RPG, bo tam często się pojawia jako tworzywo. Szafiry i rubiny występują też w odmianie gwiaździstej. Prócz zastosowań jubilerskich korund ma też wiele bardziej prozaicznych zastosowań jako materiał ścierny – robi się z niego np. papier ścierny, tarcze szlifierskie. Oczywiście stosuje się do tego bardzo drobne kryształy, często sztuczne, bo korund można otrzymać sztucznie o wiele łatwiej niż diament.

[zdjęcia za pośrednictwem strony http://mindat.org, dostęp 21.08.2020 (z wyjątkiem ostatniego), autorzy: Stephan Wolfsried, Harald Schillhammer, Carles Millan, Fabre Minerals, g.slak, Volker Betz]