Statua Wolności należy niewątpliwie do najbardziej znanych posągów na świecie. Choć nie jest ani najstarsza, ani największa, to ponieważ wita wszystkich przybywających do Nowego Jorku drogą morską, stanowi symbol miasta i w ogóle całych Stanów Zjednoczonych. Przy okazji jest też interesującym osiągnięciem inżynierii.
„Wolność oświetlająca [lub oświecająca] świat”, jak brzmi jej pełna nazwa, nie jest bowiem litą figurą wykutą z kamienia ani odlaną. Sama statua (zaprojektowana przez francuskiego rzeźbiarza Frédérica Bartholdiego) mierzy 46 metrów i jest zbudowana z części wykonanych z miedzi, osadzonych na stalowym szkielecie (zaprojektowanym przez znanego skądinąd Gustave’a Eiffela). Przedstawia postać kobiecą w klasycznej todze, która w lewej ręce trzyma tablicę wzorowaną na tabula ansata (łac. „tablica z uchwytami”) z czasów starożytnego Rzymu, opatrzoną datą 4 lipca 1776. Jest to data ogłoszenia amerykańskiej Deklaracji Niepodległości – statua miała być darem narodu francuskiego dla narodu amerykańskiego w celu uczczenia stulecia niepodległości Stanów Zjednoczonych.
W uniesionej prawej ręce Wolność trzyma pochodnię, której płomień jest pokryty złotą folią. Charakterystyczne zielone zabarwienie nie jest oczywiście oryginalne – to patyna, która pokrywa przedmioty zawierające miedź i wystawione na działanie czynników atmosferycznych. Głównym składnikiem patyny jest węglan wodorotlenek miedzi(II) [Cu(OH)]₂CO₃ (co ciekawe, taki sam jest skład chemiczny malachitu). Patyna węglanowa, trudno rozpuszczalna w wodzie, stanowi końcowy etap złożonego procesu korozji miedzi i jest powłoką pasywującą, czyli chroni miedź przed dalszymi uszkodzeniami. Niestety, gdy atmosfera jest mocno zanieczyszczona tlenkami azotu i siarki, na przedmiotach zawierających miedź (co obejmuje też obiekty wykonane z brązu i spiżu) powstaje łatwiej rozpuszczalny siarczan(VI) wodorotlenek miedzi(II) [Cu(OH)]₂SO₄, który nie pasywuje powierzchni. W takich okolicach trzeba podjąć specjalne środki w celu ochrony zabytków narażonych na zniszczenie.
Statua Wolności została ustawiona na kamiennym postumencie o wysokości 47 m. Jest to dawna forteca o nazwie Fort Wood, wzniesiona na wyspie Bedloe. Obecnie wysepka ta nazywa się Wyspą Wolności (ang. Liberty Island) i formalnie znajduje się na terenie stanu New Jersey, w pobliżu portu Jersey City. Jest jednak eksklawą stanu Nowy Jork przynależną do Manhattanu. Znajduje się na niej także elektrownia zasilająca dawniej oświetlenie posągu oraz Muzeum Statuy Wolności. Odwiedzający mogą wejść na górny poziom postumentu oraz na galerię znajdującą się w koronie Statuy. Pierwotnie dostępna była też galeryjka w pochodni posągu, została ona jednak uszkodzona w 1916 roku po tzw. „wybuchu na Czarnym Tomie” i w efekcie zamknięta dla publiczności. Poniższe zdjęcie przedstawia widok z pochodni na galeryjkę w głowie posągu (wbrew pozorom to nie są zwoje mózgowe, tylko fryzura).
Wybuch ten miał miejsce w trakcie I wojny światowej w porcie na sztucznej Wyspie Czarnego Toma (nazwa ta pochodzi od ciemnoskórego mieszkańca wyspy, który przebywał tam przed utworzeniem portu), znajdującej się obok wyspy Bedloe. 30 lipca 1916 roku agenci niemieckiego Biura Wywiadu Marynarki Wojennej dokonali wielopunktowego podpalenia składu broni i amunicji, produkowanych w USA na potrzeby aliantów. W katastrofie 7 osób poniosło śmierć, a ponad sto zostało rannych. Spowodowane straty materialne oszacowano na 20 milionów dolarów (560 milionów w dzisiejszej walucie).
W noc sabotażu w porcie składowano 910 ton amunicji artyleryjskiej i do broni ręcznej, w tym około 45–50 ton trotylu i 417 skrzynek zapalników (na barce zacumowanej do wyspy w celu uniknięcia 25-dolarowej opłaty portowej). Eksplozja wywołała wstrząs o sile 5–5,5 stopnia w skali Richtera (odczuwalny aż w Filadelfii) i utworzyła falę uderzeniową poruszającą się z szybkością 7,3 km/s (dla porównania pierwsza prędkość kosmiczna na Ziemi wynosi ok. 7,9 km/s). Gaszący pożary strażacy byli wyrzucani w powietrze tak, że gubili przy tym buty. Odłamki przeleciały parę kilometrów i oprócz uszkodzenia Statuy spowodowały np. zatrzymanie zegara na wieży The Jersey Journal. Na samej Wyspie Czarnego Toma powstał krater mierzący 110 na 50 metrów, zniszczeniu uległo ponad 100 wagonów kolejowych i 17 magazynów. Statua Wolności odniosła uszkodzenia dolnej części togi oraz pochodni. Tę drugą naprawiono, a konkretniej wymieniono, dopiero w latach 80. XX wieku. Wybuch na Czarnym Tomie zaliczany jest do najpotężniejszych eksplozji nienuklearnych w historii.
Tekst opublikowany pierwotnie na facebookowej grupie wydawnictwa Nowa Era „Chemia dla nauczycieli”.
[źródła: https://en.wikipedia.org/wiki/Statue_of_Liberty; https://en.wikipedia.org/wiki/Patina; https://en.wikipedia.org/wiki/Liberty_Island; https://en.wikipedia.org/wiki/Black_Tom_explosion; Zintegrowana Platforma Edukacyjna MEN, https://zpe.gov.pl/a/predkosci-kosmiczne/DWfNHXUxB]
[źródła ilustracji: Daniel Schwen – Own work, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4170638; W. Oelen – http://woelen.homescience.net/science/index.html, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=15356486; S. Liebmann’s Sons Brewing Co. – WWI-Era Terrorism: Black Tom Island and Anti-German Hysteria, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=121295164, Google Maps; AskALotl – Own work, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=149006278]