Spinel to glinian magnezu MgAl₂O₄ należący do bardzo licznej grupy minerałów zwanych właśnie spinelami. Są one dziś obiektem intensywnych badań krystalografów, gdyż syntetyczne spinele zawierające nietypowe metale i np. selen zamiast tlenu są materiałami o bardzo interesujących właściwościach, zwłaszcza magnetycznych. Natomiast podstawowy minerał o tej nazwie jest dość powszechnie stosowany w jubilerstwie, gdyż dość często znajduje się klarowne przezroczyste kryształy spinelu, które można szlifować fasetkowo w efektowne klejnoty z uwagi na dużą twardość spinelu (7,5-8).
Nazwa spinelu pochodzi od łacińskiego słowa spina – strzała lub spinella – cierń. Znany jest od bardzo dawna, ale opisany naukowo i nazwany został pod koniec XVIII wieku. Przyjmuje przeróżne zabarwienie: czerwone, pomarańczowe, niebieskie, brunatne, czarne, żółte, ciemnozielone, spowodowane domieszkami żelaza, chromu, wanadu, kobaltu. Należy go chronić przed wysoką temperaturą, która powoduje jego odbarwienie.
W jubilerstwie spinel ma opinię kamienia-oszusta, gdyż przez wiele wieków regularnie mylono najczęściej występujący czerwony spinel z rubinem (który jest jednak twardszy, Mohs 9, i stanowi tlenek glinu). Wiele kamieni umieszczonych w zabytkowych ozdobnych przedmiotach i uważanych za rubiny to w rzeczywistości spinele, np. „Czarny Książę”, 170-karatowy kamień z angielskiej korony, wcześniej zdobiący hełm Henryka V. Monarcha omal nie utracił hełmu wraz z klejnotem – i własną głową – podczas bitwy pod Agincourt w 1415 roku. Inny wielki spinel, 72-gramowy, oszlifowany w kaboszon, znajduje się w naszyjniku królowej Wiktorii. Nosi imię słynnego Timura (Tamerlana), który podobno był jego pierwszym właścicielem.
Najpiękniejsze spinele są dziś wydobywane w Birmie, jest to jednak dość trudno dostępny kamień i w jubilerstwie najczęściej stosuje się spinele sztuczne. Naturalny spinel jest minerałem metamorficznym występującym głównie w skałach magmowych, gdzie często powstaje obok rubinu. Powszechnie występuje w górnej warstwie płaszcza Ziemi (głębokość 20-120 km), znaleziono go też w niektórych meteorytach typu chondrytów.
Wedle stron kamiennomagicznych spinel jest kamieniem zwiększającym poziom energii życiowej i aktywności fizycznej, ułatwiającym stawianie czoła stresom, trudnej rzeczywistości, wyzwaniom osobistym i zawodowym. Korzystnie wpływa na aktywność seksualną i zaburzenia układu rozrodczego, serce, krążenie, jelito grube, prostatę, stawy, nerki, pęcherz moczowy, włosy, paznokcie, skórę i gospodarkę termiczną, wspomaga leczenie nowotworów, astmy, alergii, artretyzmu i bólu pleców. Mam wrażenie, że twórcy litoterapii tworzą te listy, stukając na oślep w hasła encyklopedii medycyny.
[zdjęcia za pośrednictwem strony mindat.org]
