Dziś kalinit, jako związek chemiczny zwany ałunem glinowo-potasowym albo poprawniej siarczanem(VI) glinu potasu. Mindat podaje jako wzór kalinitu KAl(SO₄)₂·11H₂O, natomiast ałun jest zwykle dodekahydratem (czyli zawiera 12 cząsteczek wody na jedną parę K-Al) KAl(SO₄)₂·12H₂O. Twardość 2, gęstość 1,75 g/cm³. Nazwa tego minerału pochodzi od łacińskiej nazwy potasu kalium, która wzięła się z kolei od arabskiego al-qalyah „popiół roślinny”. Ta ostatnia nazwa wywodzi się z kolei stąd, że popiół roślinny zawiera dużo potasu, a przez długi czas ze spalonych roślin otrzymywano mydło, którego potas jest istotnym składnikiem. Wedle innych źródeł nazwa „kalinit” pochodzi od symboli metali wchodzących w skład tego minerału: K Al.
Kalinit to rzadki minerał wtórny, występujący przede wszystkim w miejscach bardzo suchych, gdyż jest to związek bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie. Powstaje m.in. w suchych pieczarach lub jako sublimat wulkaniczny, czyli substancja krystalizująca z wyziewów wulkanicznych (fumaroli). Znaleziono go na wszystkich kontynentach, aczkolwiek większość znalezisk pochodzi ze Stanów Zjednoczonych, zwłaszcza z Kalifornii. Najbliżej Polski – na Węgrzech, jakieś 25 km na zachód od Egeru.
Status kalinitu jako minerału jest obecnie kwestionowany, gdyż niektóre egzemplarze znajdujące się w muzeach i kolekcjach okazały się sztucznie wyhodowanymi kryształami ałunu. Naturalny kalinit jest bezbarwny, często nieprzezroczysty i krystalizuje w formie „włókien”. Natomiast kryształy ałunu można hodować otrzymując prawdziwe cuda, wręcz giganty o charakterystycznym ośmiościennym (oktaedrycznym) kształcie, przejrzyste niczym szkło. Dzięki wyraźniej zależności rozpuszczalności ałunu od temperatury roztworu substancja ta o wiele lepiej nadaje się do takiej zabawy niż sól kuchenna. Trzeba jednak pamiętać, że ładne klarowne kryształy ałunu po wyjęciu z roztworu muszą być chronione przed wilgocią, inaczej szybko zmatowieją i mogą się nawet rozkruszyć.
Robi się nawet projekty z ałunami wielobarwnym, bowiem jest to cała grupa związków, w których jon Al³⁺ może być zastąpiony kationem innego metalu na III stopniu utlenienia, w tym takimi, które niosą barwę, jak jon żelaza(III). Ale to już inne substancje, więc może przy innej okazji.
Ałun glinowo-potasowy jest znany ludziom od starożytności. Już w starożytnym Egipcie zbierano go z ewaporatów na Pustyni Zachodniej i stosowano do oczyszczania mętnej wody. Wymieniają go też teksty łacińskie i dotyczące ajurwedy (wywodząca się ze starożytności pseudomedycyna praktykowana dziś powszechnie w Indiach i Nepalu). Ałun znajduje też zastosowanie w tradycyjnej „medycynie” chińskiej. W okresie od II do VII wieku naszej ery ałun produkowano na wyspie Lesbos, surowcem był minerał ałunit o podobnym składzie.
Od starożytności ałun glinowo-potasowy stosuje się do garbowania skóry i jako utrwalacz barw przy farbowaniu wełny. Poza tym ma on wiele innych zastosowań, np. jako środek ściągający i antyseptyczny (kiedyś powszechnie używany przy goleniu), do usuwania trądziku i aft, do powlekania nici stosowanych przez dentystów do czyszczenia zębów. Znajduje się też w woskach do depilacji oraz niektórych antyperspirantach i dezodorantach, gdzie wykorzystuje się jego właściwość hamowania rozwoju bakterii rozkładających pot. Niegdyś dodawano go jako utrwalacz do szczepionek i wykorzystywano do zwiększania białości chleba. Jeszcze dziś bywa używany jako „przyprawa” i wchodzi w skład proszku do pieczenia i mieszanek stosowanych do kiszenia warzyw. Wykorzystuje się też jego właściwości zmniejszające palność.
Bardzo chciałem też napisać coś o magicznych właściwościach ałunu, ale mimo długich poszukiwań na stronach kamiennomagicznych nie zdołałem znaleźć żadnych informacji. Chyba dlatego, że z uwagi na małą trwałość kryształów ałunu nie da się na nich zarobić.
[zdjęcia: kalinit za pośrednictwem strony mindat.org, autorzy: Peter Cristofono, Rob Lavinsky & irocks.com, Lee Johnson × 2; ałun: By Strickja – Own work, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=9688865; ThoughtCo; Crystalverse × 2 (wiodące); DmiShin × 3; TastePadThai]
