Agardyt neodymowy (ang. agardite-(Nd)) należy do serii agardytów, minerałów z grupy miksytu, o absolutnie odjazdowym wyglądzie, a przy okazji bardzo nietypowym składzie. Wzór agardytu neodymowego to NdCu₆(AsO₄)₃(OH)₆·3H₂O; inne agardyty zawierają zamiast neodymu (Nd) lantan, cer lub itr, zaś inni przedstawiciele grupy miksytu: wapń (zalesit), ołów (plumboagardyt) lub bizmut (sam miksyt). Na pewno znajdą one miejsce w tym cyklu, bo wyglądają bardzo interesująco.
Minerał ten krystalizuje zwykle w postaci cienkich, długich igieł o barwie seledynowej lub niebieskozielonej. Często wraz z nim współkrystalizuje konichalcyt, który jest również arsenianowym minerałem miedzi, przybierającym zwykle postać zielonych kulek typu „żelki eukaliptusowe”. Konichalcyt tworzy wtedy maleńkie kulki osadzające się na igiełkach agardytu (widać to np. na drugim zdjęciu).
Agardyt neodymowy jest bardzo rzadkim minerałem – występuje głównie w Europie, a tu przede wszystkim w Niemczech, gdzie go odkryto. Poza tym znaleziono go w dwóch miejscach w Australii i trzech w Newadzie. Twardość 3-4, gęstość ok. 3,7 g/cm³.
Neodym jest metalem z grupy lantanowców, dawniej klasyfikowanym jako jeden z metali tzw. „ziem rzadkich”. Jest to twardy, słabo kowalny metal o jasnosrebrzystym połysku, na powietrzu lub w obecności wilgoci pokrywający się matowym nalotem. Ma dość sporą gęstość 7 g/cm³ (ale mniejszą od gęstości żelaza ok. 7,9). Łatwo spala się w tlenie, dając tlenki na różnych stopniach utlenienia – różowy, fioletowoniebieski i żółty. Reaguje też z wodą (zwłaszcza z gorącą), fluorowcami oraz mocnymi kwasami z wydzieleniem wodoru. Sproszkowany neodym ma właściwości wybuchowe.
Neodym występujący w przyrodzie nie jest radioaktywny, ma 5 trwałych izotopów. Jest dość rozpowszechniony (27. miejsce w skorupie ziemskiej).
Neodym stosuje się w kriogenicznych urządzeniach chłodzących, gdyż ma nietypowo wysoką pojemność cieplną w temperaturach ciekłego helu. Datowanie samarowo-neodymowe służy do wyznaczania wieku skał i meteorytów, a zawartości izotopów neodymu w osadach morskich – do ustalania przebiegu dawnych prądów oceanicznych. Tlenek neodymu(III) służy do wytwarzania barwnego szkła neodymowego, które w świetle dziennym lub w świetle żarówek ma zabarwienie różowe lub fioletowe, a w świetle lamp fluorescencyjnych – niebieskie. Ze szkła z domieszką neodymu produkuje się też lasery zwane laserami neodymowymi.
Jednak najważniejszym obecnie zastosowaniem tego metalu jest wytwarzanie silnych magnesów stałych. Tzw. magnesy neodymowe, składające się w istocie ze stopu neodymu, żelaza i boru o wzorze Nd₂Fe₁₄B, są najsilniejszymi znanymi magnesami stałymi – tak silnymi, że przy łączeniu się mogą nawet złamać człowiekowi kość. Magnesy neodymowe są stosowane m.in. w mikrofonach, profesjonalnych głośnikach, słuchawkach, przetwornikach gitar elektrycznych, twardych dyskach, zabawkach magnetycznych oraz silnikach samochodów elektrycznych i hybrydowych. Silniki Toyoty Prius zawierają łącznie 1 kg neodymu.
Neodym wykryto u niektórych bakterii metanotrofowych, które występują w gorących błotach wulkanicznych.
[zdjęcia za pośrednictwem strony mindat.org, autorzy: Stephan Wolfsried, Yaiba Sakaguchi, Branko Rieck, Vincent Bourgoin, Jerry A. Bird, JGW, Antonio Borrelli, Luigi Mattei, Jo Esche, JSS]
